Genetik faktörleri bir kenara bıraktığımızda aslında sahip olduğumuz kronik hastalıkların büyük bir bölümü gençlik döneminde kendimize dikkat etmememiz sonucu ileri yaşlarda oluşan can sıkıcı durumlardır. Gelin ileri yaşlarda en yaygın görülen kronik hastalıklar nelerdir yakından bakalım ve bunlardan korunmak için uygulayabileceğiniz önleyici yöntemleri görelim.
Pek çok hastalık, ne kadar yoğun bir etkiye sahip olsa bile gelip geçicidir. Bazıları ise bir kez ortaya çıktığı zaman ömrümüz boyunca farklı yoğunluklarda etki gösterir ve bunlar kronik hastalıklar olarak adlandırılır. Kronik hastalıkların bir bölümü elbette genetik kaynaklı olarak görülür ancak büyük bir bölümü özellikle gençlik döneminde kendimize dikkat etmediğimiz için ileri yaşlarda ortaya çıkar.
COVID-19 pandemisi gibi olağan dışı durumları saymazsak aslında son yıllarda dünyada ve ülkemizde ortaya çıkan kronik hastalıklar, oranları değişse bile neredeyse aynıdır. Çünkü tüm bu hastalıkların nedenleri ortaktır. Neyse ki bunları önlemek için dikkat edeceğiniz bazı önemli noktalar var. Gelin ileri yaşlarda en yaygın görülen kronik hastalıklar nelerdir yakından bakalım ve korunmak için uygulayabileceğiniz önleyici yöntemleri görelim.
Özellikle ileri yaşlarda en yaygın görülen kronik hastalıklar:
- KOAH
- Alzheimer
- Depresyon
- Kalp yetmezliği
- Böbrek hastalığı
- Diyabet
- Koroner kalp hastalığı
- Artrit
- Yüksek kolesterol
- Hipertansiyon
KOAH:
Pek çoğumuzun KOAH kısaltması ile bildiği kronik obstrüktif akciğer hastalığı, ileri yaştaki yetişkinlerin yaklaşık yüzde 11’inde görülüyor. KOAH nefes almayı zorlaştırarak nefes darlığına, sık sık öksürmeye ve göğüs sıkışmasına neden olur. Grip ve zatürre sonrası ortaya çıkabileceği gibi KOAH hastalığının temel nedeni sigara içmektir.
Alzheimer:
Bir tür demans hastalığı olan Alzheimer yaşlılığın doğal bir sonucu değildir, beynimizde yaşanan değişiklikler sonucu ortaya çıkar. Hafıza kaybı, günlük aktivitelere müdahale ve problem çözme yeteneği kaybı gibi sonuçları vardır. Bu hastalığın ortaya çıkmasında genetik faktörün rolü olsa bile sağlıksız bir yaşamın sonucu olarak da ileri yaşlarda ortaya çıkabilir.
Depresyon:
.gif)
Depresyon maalesef son yıllarda dünyada yaygınlığı giderek artan psikolojik rahatsızlıklardan bir tanesi. Her yaştan kişiyi etkileyebilen depresyon, günlük dilde basit bir durum gibi bahsedilse bile kişiyi kronik olarak üzüntü, karamsarlık, umutsuzluk, yorgunluk, karar vermede güçlük, iştahsızlık ya da çok yeme ve ilgi kaybı gibi durumlara sürükleyebilir.
Kalp yetmezliği:
İleri yaştaki kişilerin yüzde 14’ünün kalp yetmezliği nedeniyle tedavi gördüğü biliniyor. Kalbimiz, vücudumuzun geri kalanına yeterince kan ve oksijen sağlamadığında ortaya kalp yetmezliği hastalığı çıkıyor. Kalp yetmezliği ile birlikte kalp büyüyebilir, kas geliştirebilir, daha çok atabilir ve kişiyi devamlı yorgun hissettirir.
Böbrek hastalığı:
.gif)
KBH yani kronik böbrek hastalığı, tam anlamıyla kronik bir hastalıktır çünkü böbrek zaman içerisinde yavaş yavaş fonksiyonlarını kaybeder. Böbrek fonksiyonları zaman içinde kayboldukça sonucunda böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği ortaya çıkabilir.
Diyabet:
İleri yaştaki kişilerin yüzde 30’a yakını aktif olarak diyabet tedavisi görüyor. Vücut insüline dirençli olunca ya da yeterince insülin üretilmediğinde diyabet hastalığı ortaya çıkıyor. İnsülin, yiyecekleri enerjiye dönüştürmek için kullandığımız bir bileşen olduğu için son derece önemlidir. Özellikle 45 yaşından sonra diyabet riski artar.
Koroner kalp hastalığı:
.gif)
İskemik kalp hastalığı olarak da bilinen koroner kalp hastalığı, ileri yaştaki yetişkinlerin yüzde 30’a yakınında görülmektedir. Kalbe giden arterleri daraltan bu hastalık, oksijen dolu kanın miktarını azaltır. Kan pıhtısı, anjina, kalp krizi riskini arttırır.
Artrit:
Artrit, bir tür eklem iltihaplanması olarak tanımlanabilir. Özellikle kadınlarda daha yaygın olarak görülse de ileri yaştaki kişilerin yüzde 35’e yakınında vardır. Vücudumuzdaki her eklemde ortaya çıkabilen artrit, sertlik ve ağrıya neden olur.
Yüksek kolesterol:
Yetişkinlerin ve ileri yaştaki yetişkinlerin neredeyse yüzde 50’sinde görülen yüksek kolesterol, vücudumuzda aşırı miktarda kötü yağ birikmesi ile ortaya çıkar. Yüksek kolesterol kalbe giden ana damarları tıkadığı için pek çok kalp hastalığının temel nedenidir.
Hipertansiyon:
Yüksek tansiyon olarak da bilinen hipertansiyon, sıkı durun, ileri yaştaki kişilerin yüzde 60’a yakınında görülen bir hastalıktır. Hipertansiyon durumunda genel olarak kalp çok fazla kan pompalar ama damarlar dardır. Sinsice ilerleyen bir hastalık olduğu için inme ve kalp krizi riskini yükseltir.
Kronik hastalıklardan korkmayın: İşte korunmak için uygulayabileceğiniz önleme yöntemleri
- Bir an önce sigarayı bırakın.
- Sağlıklı beslenin.
- Düzenli olarak egzersiz yapın.
- Alkol tüketimini sınırlandırın.
- Yeterince uyuduğunuzdan emin olun.
- Stresinizi doğru yönetin.
- Düzenli olarak sağlığınızı kontrol ettirin.
- Genetik risklerinizi öğrenin.
Bir an önce sigarayı bırakın:
Artık bu işin tartışılacak ya da üzerine düşünülecek bir yönü yok, sigara öldürür. Uyuşturucu maddelerden bile daha hızlı bağımlı yapan sigara, onlara göre daha yavaş bir şekilde sizi öldürecektir ama kaçarı yok, mutlaka bunu yapacaktır. Çünkü sigara, vücudunuzda aklınıza gelen gelmeyen her bir hücreye zarar verir. Bırakın gitsin şu mereti, pahalı zaten.
Sağlıklı beslenin:
Özellikle gençliğin verdiği güçle sağlıklı sağlıksız ne bulsak yiyoruz, öğünleri geçiştiriyoruz ve dengeli beslenmiyoruz ama işte bu durum ileride oluşacak kalp hastalıklarının ve diyabetin kapısını aralıyor. Biraz daha fazla meyve, sebze, sağlıklı yağlar tüketsek ve şekerden, doymuş yağlardan uzaklaşsak hiçbir şey kaybetmeyiz.
Düzenli olarak egzersiz yapın:
Hemen gaza gelip de bir spor salonuna yazılmanıza gerek yok. Günde yarım saat yürüyerek başlayın. Sonra biraz kas güçlendirici egzersiz yapın. Kısa sürede alışacağınız için egzersiz yoğunluğunu arttırın. Haftada sadece 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapmak bile sizi kronik hastalıkların büyük bir bölümünden koruyacaktır.
Alkol tüketimini sınırlandırın:
Alkol bütün kötülüklerin anası, hiç içmemeniz elbette en iyisi ama illa içeceğim diyorsanız en azından sınırlı tüketin. Yüksek tansiyon, farklı kanser türleri, kalp hastalığı, felç, karaciğer hastalıklarının bir numaralı nedeni alkol tüketmektir. Ne kadar az içerseniz o kadar iyi.
Yeterince uyuduğunuzdan emin olun:
Dahiler az uyur gibi bir şehir efsanesi var ama kabul edelim pek çoğumuz böyle çılgın beyinlere sahip değiliz, o yüzden de beynimizi ve vücudumuz dinlendirmeliyiz. Bir yetişkinin sağlıklı olması için günde en az 7 saat gece uykusu uyuması öneriliyor. Yetersiz uyku diyabet, kalp hastalığı, obezite ve depresyonun kapılarını aralıyor.
Stresinizi doğru yönetin:
Biliyoruz artık can sıkıcı bir klişe oldu ama ne yapalım, stres insan vücudu üzerinde en az sigara içmek kadar yoğun bir olumsuz etkiye neden oluyor. Zaten stresten uzak durun demek mümkün değil ama en azından kendinizi bir şekilde sakinleştirerek bu durumu en doğru şekilde yönetmeye çalışın.
Düzenli olarak sağlığınızı kontrol ettirin:
Maalesef ülkemizde hasta olmadan doktora gidilmez diye yanlış bilinen bir genel kanı var. Elbette hastalık hastası olup da her gün doktor kapılarını aşındırmayın ancak en azından 6 ayda bir doktora giderek genel bir muayene olun ve olası durumların erken teşhis edilmesini sağlayın. Özellikle düzenli diş hekimi kontrolü de son derece önemlidir.
Genetik risklerinizi öğrenin:
Giriş bölümünde de bahsettiğimiz gibi kronik hastalıkların büyük bir bölümüne biz neden oluruz ancak bazıları genetik olarak bize aktarılır. Yani bazı insanlar, bazı insanlara göre kronik hastalık riskini çok daha fazla taşır. Bu nedenle aile sağlık geçmişinizi bilmeli, doktorunuzu bu konuda bilgilendirmeli ve önlemlerinizi buna göre almalısınız.
Özellikle ileri yaşlarda en yaygın görülen kronik hastalıklar nelerdir sorusunu yanıtlayarak bunlardan korunmak için alabileceğiniz önlemlerden bazılarını listeledik. Anlattıklarımız yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tüm sağlık konularında olduğu gibi kronik hastalıklar konusunda da en doğru ve size özel bilgiyi uzman bir hekimden almanız gerektiğini unutmayın.