Generallik makamında bulunan Mustafa Muğlalı Divan-ı Harp kurdu. Kubilay’ı ve arkadaşlarını katleden irtica yanlısı grup üyeleri tutuklanarak cezalandırıldı. Kimileri idam edildi, kimileri hapis cezasıyla kurtuldu. Bu makalemizde, Menemen Olayı nam-ı diğer Kubilay Olayı olarak tarihe geçen kanlı bir facianın ayrıntılarını okuyacaksınız.

Menemen Olayı Nedir?

Kendisinin Mehdi olduğunu iddia eden Derviş Mehmet, arkasında 70 bin kişilik halife ordusunun bulunduğunu anlatmış ve öğle saatinde ilan edecekleri şeriat bayrağının altında toplanmayanları kılıçtan geçireceklerini söyleyerek insanları tehdit etmiştir. Daha sonra yola diktikleri yeşil bayrak etrafında tur atmaya, tekbirler getirmeye, zikirler çekmeye başlamışlar, “şapka giyenler kafirdir” diyerek sloganları atmışlardır. “Yakında şeriata dönülecektir” tehditleriyle bir iç isyan hareketi çıkarmaya kalkışmışlardır.

Menemen Olayı’nın Nedenleri Nelerdir?

Bu 

hareketlerin jandarma karakolunda haber alınmasının ardından, yedek subay Mustafa Fehmi Kubilay olay yerine gitmiştir. Yanında götürdüğü manga askerlerden uzaklaşarak, isyan hareketi başlatan grubun arasına girmiş ve onlardan bu olayı sonlandırmalarını istemiştir. O esnada bir grup, yanında taşıdığı silahı Kubilay’a doğrultarak ateşlemiş ve Kubilay yaralamıştır.Komutanlarının silahla yaralandığını gören manga askerleri hemen olaya müdahale ederek komutanlarını kurtarmaya girişmişlerdir. Ancak tüfeklerinde gerçek mermi değil, manevra fişekleri bulunmaktaydı. Manevra fişekleri, öldürücü etkisi olmayan bir türdür. Günümüzde polislerin bazı sokak eylemlerinde kullandığı plastik mermilerle hemen hemen aynı görevi görmektedir.Vücuduna isabet eden bu manevra fişeklerinin kendini öldürmediğini gören Derviş Mehmet , “Bakın Allah’ın öyle özel kuluyum ki bana kurşun bile işlemiyor” diyerek halkı kandırmaya kalkmıştır.

Kubilay vücudundan kan aka aka cami avlusuna sığınırken arkasından Derviş Mehmet ve arkadaşları, yaralı asteğmenin peşi sıra koşarak cami avlusuna gelerek saldırıya devam etmiştir. Derviş Mehmet, yanında getirdiği testere ağızlı bağ bıçağını çıkartıp yaralı Kubilay’ın başını canlı canlı kesmiştir.

Olayı görüp müdahaleye gelen Hasan ve Şevki adındaki iki bekçi, kalabalık grup karşısında mücadele etmelerine rağmen başarılı olamamış ve katledilmişlerdir. Hemen ardından Derviş Mehmet ve ekibi, Kubilay’ın kesik başını alarak yeşil bayrağın asılı olduğu sopaya bağlamışlar ve ardından mahalle mahalle dolaşarak ibret -i alem maksadıyla bunu herkese göstermeye çalışmışlardır.

Tam işler içinden çıkılmaz bir hal almışken, bir diğer askeri birlik hemen yardıma yetişmiş ve bu sefer gerçek mermiler kullanılmıştır. Teslim ol emrine uymayan Derviş Mehmet ve çetesine ateş açılır. Derviş Mehmet ve yanındaki bazı kişiler bu çatışma esnasında öldürülmüştür.

Menemen Olayı’nın Sonuçları Nelerdir?

Olayı duyan Mustafa Kemal Atatürk, hemen Dolmabahçe Sarayı’nda bir toplantı düzenledi. Toplantıya katılanların ifadesine göre, Mustafa Kemal’in kızgınlığı gözlerinden okunuyordu. Bazı iddialara göre o anki sinirle, “Menemen ilçesini haritadan silin!” emri verdi. Yine aynı iddiaya göre bu emrinden ertesi gün vazgeçip şu açıklamayı yaptı: “Böyle emirler verirsem uygulamayın. Daha sonra bir kez daha sorun.”Mustafa Kemal Paşa, 1930 yılının Aralık ayında bir başsağlığı telgrafı gönderdi. Telgrafta, hafif bir tehditkar hava seziliyordu. Cümleleri aynen şöyleydi: “Mültecilerin gösterdiği vahşet karşısında Menemen’deki ahaliden bazılarının alkışla tasvipkar bulunmaları bütün Cumhuriyetçi ve vatanperverler için utanılacak bir hadisedir!”Hemen ertesi günü sıkı yönetim ilan edildi ve Fahrettin Altay sıkıyönetimin başına getirildi. Dönemin 1. Kolordu Komutanı Vekilliği’nde bulunan General Mustafa Muğlalı’nın başkanlığını yaptığı Divan-ı Harp kuruldu.

Menemen Olayı’nda Ceza Alanların Listesi

29 

Ocak 1931 tarihinde çalışmalarını tamamlayan Divan-ı Harp Mahkemesi, 37 kişinin idam edilmesine, 41 kişinin hapis cezası almasına karar vermiştir. 40 kişi olayda bir sorumlulukları bulunmadığı gerekçesiyle salıverilmiş, 27 sanık ise beraat etmiştir.O dönem idam kararları meclise sunuluyordu. 6 kişi yaşları küçük olduğu gerekçesiyle idam edilmedi. Bunun yerine cezaları ağır hapse çevrildi. İdam cezası alan bir diğer 2 kişinin cezası da 2 yıl hapse çevrildi. Geride kalan 28 sanık, 3 Şubat 1931 tarihinde, gece yarısı Menemen’de idam edildi. Bu sanıklardan bazıları, Kubilay’ın başını kestikleri yerde asıldı. O esnada mahkumlardan biri idam sehpasından kaçtı ancak yaklaşık 15 gün sonra yapılan bir operasyonla yakalanıp idam edildi.

Menemen Olayı’nda İdam Cezası Alan İsimler

Menemen Olayı’nda idama mahkum edilenlerin ilk sırasında, olayda da başı çeken Giritli Derviş Mehmet yer alıyor. Ancak, idam cezası verilen Derviş Mehmet, zaten çatışmada öldüğü için hakkında verilen karar uygulanamadı. Menemen Olayı’nda idam cezasına çarptırılan diğer isimler şunlardır:

• Manisa’dan Giritli Derviş Mehmet
• Manisa’dan kahveci çırağı Mustafa
• Manisa’dan terzi Talat
• Manisa’dan eskici Hüseyin Ali
• Manisa’dan topçu Hüseyin
• Manisa’dan tatlıcı Mustafa Hüseyin
• Manisa, Keçeli köyü’nden Himmetoğlu Süleyman
• Manisa, Paşa köyü’nden Kahya Ahmetoğlu İsmail
• Manisa’dan Hafız Cemal
• Manisa’dan Manifaturacı Osman
• Manisa’dan Tabur İmamı İlyas Hoca
• Manisa’dan Alipaşazade Ragıp Bey
• Manisa’dan Şeyh Hafız Ahmet
• Manisa’dan Giritli İbrahimoğlu İsmail
• Menemen Bozalan’dan Hacı İsmailoğlu Hüseyin
• Manisa’dan Emrullahoğlu Memet
• Menemen Bozalan’dan Koca Mustafa
• Menemen Bozalan’dan Hacı İsmail
• Menemen Bozalan’dan Göriceli Abdülkerim
• Menemen’den Çıtaklı Molla Süleyman
• Menemen’den Yukarıcumalı Ramiz
• Menemen’den Arnavut Yusufoğlu Kamil
• Menemen’den Hayimoğlu Jozef
• Alaşehir’den Şeyh Ahmet Muhtar
• Alaşehir’den Esat’ın oğlu Memet Ali
• Manisa Hastanesi imamlığından mütekait Laz İbrahim Hoca
• Manisa’dan Mutaf Süleyman
• Menemen’den Şımbıllı Ali Osmanoğlu Memet
• Menemen Olayı’nda Hapis Cezası Alan İsimlerManisa’dan Nalıncı Hasan, 24 sene hapis (20 yaşında)
• Manisa’dan Çoban Ramazan, 24 sene hapis (20 yaşında)
• Manisa’dan Giritli Küçük Hasan, 24 sene hapis (17 yaşında)
• Menemen’den Harputlu Ömeroğlu Memet, 24 sene hapis (65 yaşında)
• İzmir’den Laz Memet Ali Hoca, 24 sene hapis (65 yaşında)
• Erbilli Şeyh Esat, 24 sene hapis (65 yaşında)
• Horus köyünden Selahattin oğlu Naşit, 15 sene ağır hapis
• Horus köyünden Hasanoğlu Ahmet, 15 sene ağır hapis
• Horus köyünden Yakupoğlu Ali, 15 sene ağır hapis
• Horus köyünden Ragıboğlu Osman, 15 sene ağır hapis
• Horus köyünden Neciboğlu Mevlut, 15 sene ağır hapis

Menemen Olayı’nın Tarihteki Önemi Nedir?

Kubilay Olayı, Türkiye Cumhuriyeti’nin 1925 yılında yaşadığı Şeyh Sait Ayaklanması‘ndan sonra gördüğü ikinci büyük isyandır. Yaşanan bu irtica olayına devletin tepkisi de bir hayli sert olmuştur. Olayların akabinde, Menemen’de şehit edilen Asteğmen Kubilay ve iki bekçi Hasan ve Şevki Bey adına anıt dikildi. Anıt üzerinde şu cümle yazmaktadır:

“İnandılar, dövüştüler, öldüler. Bıraktıkları emanetin bekçisiyiz.”

Menemen Olayı tarihimizde çok önemli bir yere sahiptir. Mustafa Kemal’in bir askeri için ne denli öfkelendiği ve gözünün karardığının ispatıdır. Askerinin bir grup Cumhuriyet ve laiklik karşıtı kişiler tarafından şehit edilmesine öfkesi bir türlü dinmeyen Mustafa Kemal, oradaki tüm halkı bundan sorumlu tutmuş ve asıl suçluların cezalandırılmasını sağlamıştır.

Sonuç:

Menemen Olayı, tarihimizde oldukça önemli bir yere sahip ve derslerde anlatılan bir konudur. Cumhuriyet karşıtı kişilerin, yedek subay olarak görev yapan Mustafa Fehmi Kubilay’ın şehit edilmesini içeren olay, İzmir’in Menemen ilçesinde geçtiği için aynı zamanda Menemen Olayı olarak da adlandırılmaktadır.

 

Kaynak:https://bilgihanem.com/menemen-kubilay-olayi-nedir/