DNA’nın yalnızca bir kopyası, 37,2 trilyon hücre çekirdeğinde bulunur. Teorik olarak tüm bu hücreler, aynı yeteneklere sahiptir ancak hepsi farklı yerlerde farklı amaçlar için çalışır.
Peki DNA, nerede çalışacağını nerden bilir? Örneğin bir DNA, bir kan hücresinde mi yoksa bir koku hücresinde mi olduğunu nasıl bilir?Gelin, bu soruların cevaplarını verelim.
Aslında DNA’nın hangi hücrede nasıl çalışacağı çok faktörlü bir süreçtir.
Transkripsiyon faktörü ismi verilen özel bir protein, genleri harekete geçirir. Bu protein, belirli genlerin faaliyetini artırmak veya azaltmak için DNA’ya bağlanır. Ayrıca birçok transkripsiyon faktörü, hücreden hücreye tekrar kullanılır.
Esasen bu durum, aynı parçaların farklı arabalarda kullanılabilmesine benzetilebilir. Bir transkripsiyon faktörü, farklı hücre tiplerinde farkı genleri aktive edebilir. Örneğin koku hücrelerinde kullanılan Olf-1 isimli bir faktör, B hücrelerini belirlemede kullanılan Ebf-1 ile aynıdır.
Ek olarak transkripsiyon faktörü, DNA’nın farklı hücre tiplerinde farklı biçimlerde organize edilmesi sebebiyle bu hücrelerde farklı genleri nasıl aktive edeceğini bilir.
Ayrıca çekirdekte; DNA, proteinler ve RNA’dan oluşan bir kompleks, DNA’nın uzun ipliklerini paketlemek için birlikte işlev görür.
Bu komplekse, kromatin ismi verilir ve hangi genlerin daha fazla veya daha az açığa çıktığı bu kompleks ile belirlenir. Yine DNA’nın kendisinde daha uzun süreli değişiklikler yapan süreçler vardır.
Örneğin DNA metilasyonu, bir nükleotide bir metil grubunun eklenmesini içerir ve genellikle bir genin baskılanmasıyla yakından ilişkilidir. Yani DNA metilasyonu, nesilden nesile aktarılabilir ve belirli bir hücre tipinde hangi genlerin aktifleşip aktifleşmeyeceğini etkiler.
Özetle insan vücudu, öylesine harikulade bir işleyişe sahiptir ki DNA, tüm bu süreçlerle birlikte her bir hücrede bambaşka şekilde çalışır.
Kaynaklar: Live Science, how stuff works